ترجمه و تعلیق بر مبانی تکمله المنهاج (حدود و تعزیرات) | دکتر قبله ای خویی

بدون تردید اقامه حدود از اهمیت خاصی در جامعه ‌اسلامی برخوردار است؛ زیرا اداره جامعه، حفظ نظام، رعایت حقوق مردم و برپایی عدل و قسط وابسته به وضع مقررات و محدود کردن آزادیهای مطلق است. تأدیب خطاکاران و مجازات مجرمان می‌تواند اموال، جان و عرض مردم را تضمین کند. از این رو سیره عقلا در همه زمانها و مکانها بر این امر استقرار یافته که مقررات و قوانینی در زمینه تعیین جرایم و کیفیت مجازات مرتکبین به آن جرمها وضع گردد و طبیعی است اسلام به عنوان یک دین مدعی اداره جامعه نمی‌تواند از این بنای عقلایی مستثنی باشد. حدود از احکام بازدارنده‌ای است که خداوند متعال آنها را وضع کرده تا انسانها از ارتکاب به منهیات و ترک آنچه بدان امر شده‌اند، منع گردند که خود بر دو قسم‌اند: حقوق الله مانند حد زنا، شرب خمر، محاربه و ارتداد و حقوق الناس مانند حد قذف و سرقت.

در اهمیت و اهتمام شریعت اسلامی بر اقامه حدود الهی روایات بسیاری وارد شده است که می‌توان به روایتی از عبدالرحمن بن حجاج در بیان این فقره از آیه 19 سوره روم که فرمود: «يُحْيِي الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا»، اشاره کرد: قال: «لَیْسَ یُحْیِیهَا بِالْقَطْرِ وَ لَکِنْ یَبْعَثُ اللهُ رِجَالاً فَیُحْیُونَ الُعَدْلِ، فَتُحْیَی الْأَرْضُ لِإحْیَاءِ الْعَدْلِ وَ لَأِقَامَةُ الْحَدِّ لِلَّهِ أَنْفَعُ فِی الْأَرْضِ مِنَ الْقَطْرِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً: امام(ع) فرمود: مراد آیه احیای زمین با باران نیست، بلکه خداوند مردانی را برمی‌گزیند تا عدل را بر پا دارند و زمین زنده می‌شود با زنده شدن عدل و اقامه حد الهی. این امر نفعش از بارش چهل شبانه‌روز باران بیشتر است (وسائل الشیعة، ج۲۸، باب 1 از ابواب مقدمات حدود، ح 3). البته باید یادآوری کرد که اسلام برغم اهتمام به اجرای حدود به یک نکته اساسی همواره تأکید دارد که هنگام اجرای حد الهی نباید از محدوده تعیین شده پا فراتر گذاشت: تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَعْتَدُوهَا وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ (بقره/229).