دولت حقوقی | دکتر استوار سنگری

دولت چيست؟ بويژه اينكه در حقوق به چه مفهومي است؟.این دغدغه پیش ازدوران تحصیل در دوره دکتری برای نویسنده ایجاد شده بود که پایان نامه دکتری فرصتی شدتا مفهوم دولت ونقد تفاسیر رسمی از آن توسط نهادهای جمهوری اسلامی مورد بررسی قرارگیرد. اما از نظر نويسنده تبيين مجرد مفهوم دولت بخشي از مطالبي است كه براي درك مفهوم دولت لازم است. لازمه بحث عميق‌تر و وسيع‌تر در مورد مفهوم دولت تحقيق و تعمق در مورد تاريخ تحول دولت از نظر كاركردي، حدود اختيارات و وظائف آن، ارتباط اين تحولات با حقوق دولت و مردم (و بررسي مفاهيمي مانند دولت نگهبان، دولت رفاه، دولتهاي حداقلي و حداكثري)، بررسي مفاهيم دولت از ديدگاه‌هاي مختلف سياسي، ماهيت دولت از نقطه نظر دموكراسي و ديكتاتوري (دولت‌هاي اقتدارگرا، دولت‌هاي دموكرات) تعمق در انديشه‌هاي مربوط به دولت، سير تحول انديشه‌ها (مانند دولت مطلقه، مشروطه، دولت‌هاي ايدئولوژيك)، مفاهيم دولت با توجه به اوصافي كه براي آن بر مي‌شمارند (مثلاً دولت پادگاني، دولت غارتگر، دولت رانتير) است كه تحقيق و نگارش همة اين موارد كاري در حد يك دايره المعارف دولت را ايجاب مي‌كند، هرچند نويسنده علاقه مند انجام همة اين موارد بوده ولي محدوديت‌ها، چنين كار وسيعي را در حد يك کتاب اجازه نمي‌دهد. لذا در این کتاب سعی شده است فراتر از محتوای پایان نامه، علاوه بر تبیین حقوقی مفهوم دولت، جنبه‌های دیگر آن از جمله روند تحول تاریخی دولت، منشاء حقوقی دولت. اشکال و ماهیت آن وانواع دولت از نظر میزان مداخله در حوزه‌های اقتصادی واجتماعی مورد بحث قرار گیرد، هرچند که هرکدام از عناوین مندرج در این کتاب می‌تواند عنوان کتب مستقل دیگری باشد.

متذكر شديم كه دولت مفهومي سهل و ممتنع است و از آنجا كه مفهوم دولت در رشته‌هاي مختلف علوم انساني از جمله علوم سياسي و جامعه شناسي و تاريخ موضوع بحث قرار مي‌گيرد،قسمت دشوار موضوع در تفكيك اين مفهوم در رشته‌هاي مختلف است. لذا در اين کتاب مفهوم دولت در رشته‌هاي علوم سياسي، جامعه شناسي و حقوق به تفصيل بررسي شده است و با تأكيد بر مفهوم حقوقي آن معيار تفكيك مفهوم حقوقي دولت از مفاهيمي كه در رشته‌هاي جامعه شناسي و علوم سياسي مورد نظر است تبيين شده است. از آنجا كه دولت در علم حقوق داراي يك مفهوم واحد نيست بر اين اساس مفهوم دولت در رشته‌هاي مختلف حقوق عمومي كه اين مفهوم بيشتر موضوع مباحث آنها است يعني حقوق اساسي و حقوق اداري و حقوق بين الملل به شكل مستقل مورد بحث قرار گرفته است.

اصطلاح دولت در رشته حقوق به مفاهيم متعددي از جمله دولت به مفهوم كشور و دولت به عنوان مجموعه حاكميت سياسي يك كشور، يا به عنوان قوه مجريه و يا به عنوان هيأت وزيران به كار برده مي‌شود. از نقطه نظر حقوق ايران نیز به مفهوم دولت در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران پرداخته مي‌شود و اينكه دولت در هر اصل اين قانون به چه مفهوم است